Isfehan en Zagros Mountains

In het stadje Kashan verblijf ik maar heel kort. Kashan zelf vond ik namelijk tegenvallen. Tijdens de dagtrip in de omgeving was het bezoek aan de ‘Underground City’ Nushabad wel interessant, maar de zandduinen en de ‘salt flats’ vielen voor mij in het niets met wat ik ooit in Bolivia heb gezien, dus mijn verwachtingen waren hier gewoon te hoog. Het is een luxeprobleem natuurlijk.
Gauw door naar Isfehan, wat volgens velen het hoogtepunt van een reis in Iran is. De 4-uur durende rit in de luxe touringcar is mooi langs de bergen maar op een rechte snelweg. Ik slaap hier in Amir Kabir hostel; druk, veel backpackers, fijne mensen bij de receptie. Meteen gezellig. Ik had niet verwacht dat er al zoveel goede hostels zouden zijn in Iran. Maar het reizen gaat tot nu toe makkelijk en vanuit de hostels is vaak al van alles te boeken aan leuke excursies of bustickets etc.
De eerste avond in Isfehan ga ik meteen maar even naar Imam square , het een na grootste plein van de wereld. En zo mooi! Een hele galerij erom heen met moskeeën, paleis en bazaar. Op de vele bankjes en op het gras komen de Iraniërs samen. Hier raak ik meteen aan de praat met mensen. Vooral de jeugd vind het leuk om te kletsen en hun Engels te oefenen. Op de terugweg naar het hostel kom ik een lief koppel tegen uit Shiraz die me meteen uitnodigen om bij hen langs te komen later als ik in die stad ben. Hun dochters zijn van mijn leeftijd en deze hebben ze net bezocht in de stad waar die studeren. Mensen willen heel graag in contact komen hier met de toeristen. Ik denk dat dat hun manier is om toch meer te weten te komen over het leven buiten Iran. Weinig mensen mogen of kunnen reizen. Als man krijg je sowieso pas een paspoort na 2 dienstjaren in het leger. En als vrouw alleen als jouw vader of man toestemming geeft voor een paspoort. Bovendien valt het niet mee om als Iraniër een visum te krijgen ergens voor vakantie of werk. Maar bijna iedereen die ik spreek, vooral jongeren, zouden heel graag naar het buitenland willen emigreren. Dat wil wat zeggen over het ontbreken van kansen en vrijheden in dit land helaas.

De dag erna bezoek ik de grote bazaar, waar ik thee krijg aangeboden van de sokkenverkoper, die later eigenlijk de rozenwaterverkoper van tegenover blijkt te zijn. Na 5 minuten bazaar zit ik al aan de thee: "Chai" genoemd hier. En dat bieden ze aan zonder verkooppraatjes of druk om iets te kopen. Dat is in Iran heel opvallend dat die druk hier totaal niet is. Tapijten, kleding (van modern tot chadors), noten, koperwerk, hoofddoeken, sieraden, etc … met om elke hoek en in elk klein straatje in de bazaar verrassende pittoreske pleintjes, caravanserais en moskeeën.
Als ik een paar mannen ergens aan de thee zie, besluit ik ook naar binnen te gaan. Cafe ZamZam, met plek voor maximaal 8 personen naast elkaar op een bankje. Terwijl ik wat chai drink, krijg ik een lepel eten aangeboden van de kok om te proeven. Schijnbaar keek ik iets te nieuwsgierig naar het bord van de buurman. En even later zit ik met een bord ‘Dizi’ voor mijn neus. Een heerlijk soort humus/aardappelpuree (dacht ik) met daar bij een kom bouillon waar je brood in sopt. En steeds weer schenken ze de chai bij. Naderhand blijkt dat in dit gerecht kikkererwt/vlees/tomaat en aardappel zat verwerkt, flink gepureerd. Dit soort kleine tentjes vind ik echt geweldig. Eten wat de lokale mensen eten en nadoen hoe ze het doen. De thee schenken ze uit hun kopje op hun schoteltje om het daarna daar uit op te drinken. Op die manier koelt het sneller af. Ik bezoek in Iran ook echt wel wat moskeeën en andere ‘must- sees’, maar het liefst drink ik chai in de theetenten of buurt ik wat in een park.
Op mijn weg terug , slenterend door wat straatjes terug naar Imam square raak ik aan de praat met een jongedame. Onder andere over 'Biryani', de lokale specialiteit van Isfehan. Deze moet je proeven " anders leef je de helft minder lang… “oké, nou vooruit dan maar. In een geweldige smalle lange theetent vol met tierelantijnen (de Bockenreyder is er niks bij) bestel ik thee en biryani. Het smaakt prima, het ziet er uit als een soort hamburger.. Een dag later hoor ik dat het lamsvlees was, en long!

De tweede dag in Isfehan vertrek ik op een tweedaagse tour naar de Zagros bergen. Met de Nederlandse Gemma en Nick uit Nieuw Zeeland . In een goede landrover vertrekken we vroeg met onze gidsen Hoesein en Zia. We ontbijten op een tapijtje bij een rivier (het typische Iraanse brood/scrambled egg/ kaas en thee). Over goede asfaltwegen en later gravelwegen slingeren we door geweldige landschappen. We passeren herders met hun kuddes schapen terwijl we steeds hoger en steeds meer afgelegen rijden. Uiteindelijk arriveren we bij een dorp dat stijl tegen de bergwand is gebouwd met de huizen boven op elkaar. Hier gaan we vannacht bij mensen thuis slapen! Geweldig, dit hadden we niet verwacht. Ik verbaas me over hoe mooi het lemen, houten, gestapelde huisje van binnen is, met mooie tapijten, kussens, koelkast en zelfs tv. De (hang) toilet wordt wel gedeeld met meerdere families. Er wordt een lunch voor ons gegrild op de bbq waarna we een wandeling maken in de omgeving.
We relaxen daarna op het balkon en we krijgen waterpijp aangeboden. We buurten wat en zien het donker worden. Na nog een maaltijdsoep met brood rollen we de matrasjes en dekens uit op de vloer en hoewel het wat hard ligt, val ik als een blok in slaap.
's Ochtends word je dan wakker met uitzicht op de hoge bergen! We ontbijten buiten en het is geweldig om te zien hoe de mensen hier leven. Mensen lijken relaxt en zijn vrolijk en zo vriendelijk! Kinderen lopen in schooluniform naar hun lessen en de vrouwen wassen wat tapijten bij het dorpswaterpunt.
Op dag twee gaan we naar een gletsjer (jawel, een gletsjer in Iran!).
We klimmen over een berg en zien dan al de ijsplaten boven de rivier. We moeten door het ijskoude water en de eerste keer is de kou zo pijnlijk aan mijn voeten! De keren daarna went het gelukkig wat. De ijsblokken drijven in het water.
We komen uiteindelijk bij de gletsjer aan als de gids zegt ' we can go in but it might collapse'. Eh, ja shit , we willen het toch wel graag van binnen zien, zo'n vaart zal het wel niet lopen, toch? Na wat minuten klauteren en waden tot onze knieën door het ijskoude water staan we in de gletsjer. Heel mooi! Maar het smelt flink en water drupt continu. Ik wil er dus toch wel graag ook heel snel weer veilig uit. Bij het maar buiten gaan, over wat ijsblokken heen schuivend, zie en besef ik pas hoe veel er al is ingestort en gaat de tocht naar buiten me veel te langzaam. De gids zegt dat 'dit stuk vorige week nog niet was ingestort'. Ik ben heel blij als we weer op een veilig stuk buiten staan.
Gemma en ik slaan een stukje verder waden door de gletsjerrivier maar over en klauteren terug over de berg waar ons de lunch wacht terwijl er wat zandstormen overwaaien.
Op de terugweg, op het moment dat we het meest hobbelen over de weg krijg ik heel lief thee aangeboren door gids Zia van voor in de auto. Meest slechte timing ooit, dus ik sla de thee af. Het was hilarisch dat hij net nu thee aanbood en schijnbaar ook hoe ik het afsloeg en we eindigen allemaal in een heerlijke lachbui! We hadden zo'n leuk groepje en de gidsen waren zelf ook zo enthousiast over de tour, dat maakte het extra mooi.

De dag erna in Isfehan merk ik dat ik even wat rust moet pakken vandaag na al dat gereis. Na een rustige opstart ga ik wat drinken in het kleine cafeetje Roozegar, welke verstopt ligt in de bazaar. Daar raak ik aan de praat met een Amerikaanse vrouw. Zij mocht het land alleen in als onderdeel van een groepsreis of met een vooraf geregelde gids en onder continu begeleiding. Vanmorgen had ze de gids er van kunnen overtuigen een ochtend alleen op pad te gaan. Erg interessant om met haar te buurten.
Alle backpackers die je in Iran tegenkomt zijn bereisd en je hoort de leukste reisverhalen. Mijn wensenlijst met reisbestemmingen wordt er niet korter op….

Als ik onderweg wat tijd over heb lees ik in het interessante boek van Eefje blankevoort; "Iran, stiekem kan hier alles'. En het boek van Thomas Erdbrink, onze man in Teheran, is natuurlijk een aanrader als je over het huidige leven in Tehran wilt lezen.

Hoe mooi, gastvrij, en positief verrassend Iran ook is om te reizen, er is ook die andere kant van Iran. Officieel de 'Islamitische republiek Iran', sinds de revolutie in 1979. Vrouwen in Iran hebben vergeleken met veel omliggende landen 'veel' rechten: ze studeren, rijden auto, werken buitenshuis. Voor de revolutie werd het leven voor hen steeds vrijer en er werd gevochten voor steeds meer vrouwenrechten. De minimumleeftijd om een vrouw te trouwen werd steeds hoger (vanaf 18 jaar), vrouwen werden aangespoord om buitenshuis te werken, hadden gelijke kansen op scholing, polygamie werd ontmoedigd, etc.
Echter sinds de machtsovername in 1979 waarna de sharia tot officiële wetgeving werd ingevoerd, was er binnen paar jaar van deze rechten weinig meer over. De hejab, (hoofddoek) was terug, en dit keer verplicht, als onderdeel van de Islamitische dresscode. Waarbij je ook verplicht bent om vrouwelijke rondingen, plus de armen en benen volledig te bedekken. De minimumleeftijd van een vrouw om haar te trouwen kelderde naar 9 jaar(!) (15 jaar voor jongens). Vrouwen mochten niet in het openbaar verschijnen met een man die niet haar man of directe familie was. Reizen was niet toegestaan zonder toestemming van vader óf man. En het werd bijna onmogelijk voor een vrouw om te scheiden van haar man, en je kon er zeker van zijn dan in ieder geval niet de rechten te krijgen om je kinderen op te voeden.
Maar ze behielden stemrecht, hielden recht op bezit, en financiële onafhankelijkheid in een huwelijk. Ze hadden geproefd aan de emancipatie en lieten zich niet weer thuis opsluiten. Het percentage vrouwen dat ging studeren in de stad schoot zelfs omhoog omdat traditionele families dat nu wel aandurfden met hun dochters omdat de hoofddoek nu immers verplicht was. (60% van de studenten is nu vrouw). Sinds een presidentswissel in 1997 worden er weer kleine overwinningen behaald voor vrouwenrechten. Vrouwen hebben het recht om alleen te gaan studeren in het buitenland, de wettige minimumleeftijd om te trouwen is nu 15 jaar. Vrouwen krijgen 3 of 4 maanden (afhankelijk van of ze borstvoeding geven) zwangerschapsverlof, maar er is veel discriminatie op de banenmarkt. Sowieso is er een hoge werkloosheid, die ook de mannen treft. Voor veel jongeren die ik hier spreek is dat vooral een groot probleem waar iets aan gedaan moet worden. En…een getuigenis van een vrouw is nog steeds maar de helft waard van een mannengetuigenis.
Het is allemaal maar moeilijk te verteren als Hollandse, vrijgevochten vrouw, dat maakt reizen hier heel intens en maakt me soms ook kwaad en verdrietig.

Op straat zie ik nu op reis dat de dresscode heel breed geïnterpreteerd wordt. In Teheran, maar ook in andere steden lopen veel vrouwen in strakke en trendy manteau’s, dragen mooie make-up en hebben hun hoofddoek losjes op hun achterhoofd hangen. Ook veel vrouwen dragen echter een chador (een (zwart) gewaad dat het gehele lichaam behalve het gezicht bedekt) en dan uiteraard geen make-up. In de meeste hostels en guesthouses wordt je als toerist verteld dat je binnenshuis je hoofddoek niet hoeft te dragen. Wat natuurlijk fijn is.
Zoals ik katholiek ben, omdat ik gedoopt ben, maar daar niets mee doe en niet gelovig ben, zijn hier heel veel mensen moslim, omdat ze als moslim geboren zijn, maar die dat ook niet actief belijden. Achter de voordeur kan er dus vaak veel meer dan je zou denken.
Ondanks alle beperkingen voor vrouwen, word ik als (alleenreizende) vrouw met veel respect behandeld en voor mijn gevoel hier zelfs op handen gedragen door de meeste mensen, zeker ook door de mannen. Veel meer dan in veel andere landen waar ik gereisd heb. En, je kunt gewoon naast je mannelijke reisgenoot zitten in de bus en met hem over straat. De dorms (slaapzalen) zijn gewoon gemend met mannen en vrouwen. Voor Iraniërs is het echter wel een stuk stricter dan voor toeristen. Als Iraanse vrouw zul je geen kamer kunnen krijgen met een man (als je niet met hem getrouwd bent), ook niet met een buitenlandse toerist.
Als ze horen dat je uit Nederland komt, zijn ze steeds erg enthousiast en kennen ze dat als ‘Flower country’. Dat is weer eens wat anders als de meer gangbare associaties zoals ‘Amsterdam’ en ‘Hasjiesj’.

In het straatbeeld zie je heel veel foto's van martelaren, die in de Iran-Irak oorlog het ‘hoogste haalbare’ hebben behaald, namelijk sterven in dienst van het geloof. En verder zie je echt overal de afbeelding van de overleden ayatollah Khomeini.

Op mijn vraag of het dragen van de chador ipv een hoofddoek een keuze is, krijg ik verschillende antwoorden. Een man vertelde dat het voor sommigen een eigen keuze is en dat het aan anderen wordt opgelegd door hun man, familie of sociale omgeving.
Het is voor mij heel moeilijk om te geloven dat je er zelf voor zou kiezen. Maar het blijkt in veel gevallen toch ook wel echt een eigen keuze te zijn. Zodat je als vrouw beschermd bent en jezelf volledig bewaard voor je (toekomstige) partner.

Ondanks alle mogelijkheden in het land merk ik dat als voorbijganger/toerist in dit land niet aan de mensen. Het tegenovergestelde juist: de Perzische gastvrijheid zit heel diep! Dat is iets wat van generatie op generatie wordt doorgegeven krijg ik steeds uitgelegd. Ze geloven ook dat een gast is gezonden door God...